Tıbbi Aromatik Bitkilerden Kaldirik

Karadeniz Bölgesi’nin kuzeyi ve Batı Anadolu Bölgesi’nde yüksek yerlerde yetişmektedir.

Birçok bitkide olduğu gibi Kaldirik de farklı yörelerde farklı isimlerle anılmaktadır. Örneğin; Artvin’de Burğı, Trabzon’da Tamara, Zonguldakta Zılbıt, Bolu’da Galdirek isimleriyle bilinmektedir. Bunların dışında Kaldırak, sığırdili, ıspıt ve holdan otu, hıyar otu, zembil çiçeği olarak da bilinmektedir.

Yerden yüksekliği 10-65 cm arasında tüylü uzantılara sahiptir. Yaz ayı içerisinde çiçeklenme görülür. Mayıs-Haziran aylarında yeni sürgünleri çıkar. Çiçeklerinin büyük bir kısmı mavi olmakla birlikte, zaman zaman pembe veya beyaz çiçekli olan türleri de görülebilir. Yaprakları, oval şekilde, gri yeşil renkte, kabarık dokulu, sert ve buruşuk yapıdadır. Yapraklarının üzerinde beyaz tüyler bulunmaktadır.

Bitki içeriğinde saponin, tanen, rezin, uçucu yağ ve çeşitli mineral maddeler bulunmaktadır. Tohumlarında yüksek miktarda yağ bulunup, oranı %26-38 arasındadır. Tohumundan elde edilen yağında %17-28 arasında Gamma Linolinik asit bulunmaktadır. Bunun dışında %35-38 Linoleik asit, %10-11 palmitik, %16-20 oleik asit, stearik asit %3,5-4,5 eicosenoik asit %3-6 erusik asit %1,5-3,5 içermektedir. Hodan yağı kozmetik ürünlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Kaldirik yaş veya kuru ot olarak kullanılmaktadır. Çoğunlukla taze olarak salatalarda kullanılır. Çiçek kısımları, tavalarda kavrularak kullanılması, özellikle kırsal kesimlerde yaygın tüketim şeklidir. Kaldirik taze olarak kavurma ve kızartmasının dışında, turşusu, turşu kızartması ve turşu kavurması yapılarak da tüketilmektedir. kaldirik çiçekleri bazı tatlıların süslemesinde kullanılmaktadır. Bunların yanında kuru yaprak ve çiçeklerinin karışımından çay yapılır. Bu şekilde bitki özündeki etken maddeler sıcak suya geçtiğinden kaldirik çayı oldukça faydalıdır.

Gıda maddesi olarak tüketilmesinin yanında ev ve bahçelerde süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca, ev ve bahçelerde, saksı ve/veya tarlada yetiştirilen bitkilerin çevresine dikildiğinde, bu bitkilerin daha iyi gelişmesini sağlamaktadır.

• Baş ağrısı, baş dönmesi, asabiyet, bulantı, bacaklarda ödem gibi rahatsızlıkların giderilmesinde kullanılmaktadır.

• Deride kaşıntı, kızarıklık, şişlik, sedef, egzema gibi bazı deri hastalıklarında kullanılabilir.

• Yara ve yanıklara iyi geldiği belirtilmektedir.

• İçeriğinde bulunan potasyum, kalsiyum gibi çeşitli mineraller sayesinde tuz içermeyen diyetlerde kullanılmaktadır.

• Anne sütünü artırıcı özelliği bulunmaktadır.

• Vücutta bulunan iltihap ve enfeksiyonları giderici etkisi bulunmaktadır.

• Solunum yolları ve boğaz bölgesindeki ağrılara iyi gelmekte, balgam sökücü olarak da kullanılmaktadır.

• Öksürük tedavisinde etkili olmaktadır. Bademcik iltihabına iyi geldiği söylenmektedir.

• Rahatlatma sağlaması ve sıkıntıyı giderici özelliği sayesinde antidepressan olarak kullanılmaktadır.

• Böbrek üstü bezleri üzerinde olumlu etkiler göstererek kortizon hormonunun düzenli bir şekilde salgılanmasını sağlar. Kortizon hormonu, karbonhidrat ve yağ metabolizmasını düzenler.