7. İnkalar hiç para kullanmadan koca bir imparatorluk kurdular
Napolyon'un meşhur lafını biliyorsunuz "para para para." İmparatorluklar savaşlardan çok para ile kurulur ve koca uluslar para ile hareket ederler. Elbette tarihte istisnaları da var. Para olarak fasulyeleri veya tekstil ürünlerini kullanan Aztek ve Mayaların aksine İnkaların "para" konsepti yoktu. Genel olarak alışverişler trampa ile yapılıyordu. Peki bu adamlar koca bir imparatorluğu nasıl kurdular? Doğrudan emek sömürüsüyle. Mit'a adı verilen bir sistemle 15 yaşından büyük erkekler yılın belirli bir zaman diliminde bedava devlet için çalışıyorlardı. Bedava emeği kullanarak İnka devleti 23 bin kilometre uzunluğunda bir yol ağı yaptı, devlet saraylarını ve kamu binalarını inşa etti. Bunun karşılığında da devlet halka temel ihtiyaçlarını bedava sağlıyordu. Yiyecek, içecek, barınma ve giyinme masrafları kamu tarafından karşılanmaktaydı. Durum böyle olunca zaten para olsa bile herhangi bir İnkalının para harcayabileceği bir yer kalmıyordu. Her şeyi halk devlet için üretiyor sonra devlet de bu üretilenlerin bir kısmını tek elden halka dağıtıyordu. Bir an düşününce "pek fena bir sistem değilmiş" denebilir ama yılın üçte ikisini devlet için çalışarak geçirip, sonra saraydakiler zenginlikten şişerken el başta oturmanın pek keyifli bir tarafı yok. Tabi İnkalılarla hala çok kolay empati kurabiliyor olmamız da içinde yaşadığımız halin resmi olsa gerek.
