8. Emeği sömüren 'dayıbaşı sistemi'
Mevsimlik işçi alan tarım arazileri için, maden ocakları ya da işe çalışan giriş çıkışının hızlı değiştiği diğer sektörler için taşeronlar önemli bir yer tutuyor. Öyle ki bu tarz işletmelerde, işçi kadrolarını bağlantıları sayesinde hızlıca organize eden bu taşeronlar işçilerden bile daha değerli hale geliyor.
Tarım işçileriyle yapılan görüşmeler sonucunda ortaya şu çıkmıştır; işçilerin yalnızca yüzde 20'si, işvereni tanımaktadır. Diğer yüzde 80'lik kesimse, dayıbaşı olarak adlandırılan aracı kişiler tarafından organize edilmektedir. Günde 30-35 TL arasında değişen yevmiyelerin % 10'luk bir kısmı, bu aracı kişiler tarafından alınır.
Soma'daki maden faciasında da bu konu tartışılmıştı
Soma'da 301 maden işçisinin yaşamını yitirdiği kazanın ardından, dayıbaşı sisteminin orada da uygulandığı görüldü. Bu kişilerin ayda 50 bin TL'ye yakın kazanç sağladığı ortaya çıktı. Sonuç olarak TBMM'de bu sistem tartışmaya açıldı. Ancak emeği sömüren, zor şartlar altında geçimini sürdürmeye çalışan işçilerin kazancının ciddi bir kısmını alan bu kişilere yönelik ne gibi tedbirler alındığı muallakta.
"Yevmiye 36 TL diyorlar, Dayıbaşı %10’unu kesiyor. Herhalde bize 32-33 kalıyor.
Paramızı hala almadık, iş bitiminde alıyoruz; ama bir ihtiyacımız olduğunda patron harçlık veriyor. Bazen de bakkala onun adına yazdırıyoruz, diyor ne lazımsa erzak falan
gidin oradan alın. İşte kahvaltılık, çay, şeker alıyoruz. Kadın işçi, Adana"
