Gazel Nedir?

Tek kafiyeli nazım şekilleri arasında sayılan gazel, Arapça “”kadınlarla sevgi üzerine konuşmak, söyleşmek”” anlamına gelmektedir. Arap Edebiyatı’ndan Türk Edebiyatı’na geçen gazel, önceleri kasideler içinde bir bölüm olarak kaleme alınmaktaydı. Daha sonra müstakil olarak kullanılmaya başlanmış ve yedinci yüzyıldan itibaren gazel başlığı altında sayısı şiirler kaleme alınmıştır.

Genel Kültür 23.04.2015, 01:12 23.04.2015, 01:12 Batuhan
Gazel Nedir?

 Gazelin kafiye şeması “aa ba ca da …” şeklindedir. Görüldüğü üzere birinci beyit “aa” şeklinde birbiri ile kafiyelidir. Bu nedenle gazelin ilk beyitine “matla” denir. Matladan sonraki beyite “hüsn-i matla” denir. Gazelin son beyitine ise “makta” denir ve maktadan hemen önceki beyite ise “hüsn-i makta” denir. Söz konusu beyitler mutlaka maktadan ve matladan güzel olmalıdır. Gazelin en güzel beyitine ise “Beytü’l Gazel” ya da “Şah Beyit” denir.

Gazeller edebiyatımızda genelde 4 – 15 beyit arasında yazılmışlardır.

Kesin bir sınır olmamakla birlikte 5, 7, 9, 11 gibi tek sayılı beyitlerle kaleme alınan gazeller mevcuttur. Ancak, bunun yanı sıra, 15 beyiti aşan gazeller de yazılmıştır. Bu şekilde uzun gazellere ise Gazel-i Mutavvel denir. Türk Edebiyatı’nda, özellikle Seyyid Nesimi ve Ahmedî’de Mutavvel gazeller göze çarpmaktadır. Şairler kimi zaman matla mısralarından birini gazelin sonunda tekrar ederler, bu duruma “Reddi-i Matla” adı verilir. Matla beyitinin yanı sıra başka bir beyit de aynı şekilde gazelin sonunda tekrarlanabilir, bu duruma ise “Redd-i Mısra” denir.



Divan Edebiyatı’nda şairlerin mahlas kullanmaları da bir geleneği ifade etmektedir. Şairler kendi isimlerinden farklı olarak başka bir ismi şiirlerinde kullanırlar, bu duruma “”Tahallüs Etme”” denir. Şairlere mahlasları bazen usta bir şair tarafından, bazen memleketleri ile ilişkilendirilerek konulur. Şairlerin kullandıkları bu mahlaslar Mahlasnâme adı verilen bir şiirler edebiyat camiasına duyurulur. Şairin şiirde adını, mahlasını söylediği beyite Tahallüs denilir. Bu beyit makta, yani son beyit olabileceği gibi, maktadan önceki beyit de olabilir.

Gazelin en önemli özelliklerinden biri beyit güzelliğidir. Gazellerde bu güzelliği sağlamak amacıyla beyitler vezin ve kafiyenin yanı sıra anlamlarıyla da bir uyum halinde yazılır. Böyle gazellere Yek- âhenk gazel denir. Bu durum bazen Yek-‘avâz gazel ile karıştırılır. Yek-âvâz gazel, bütün beyitler aynı güçte ve güzellikte söylenmesidir.

Tüm bu gazel türlerinin yanı sıra Divan Edebiyatı’nda aşağıda tanımları ve özellikleri verilen farklı gazel türleri de bulunmaktadır.

Müzeyyel Gazel: Zeyl kelimesinden gelmektedir ve arttırılmış anlamında kullanılır. Şiirde ise şairin bazen gazel içinde mahlasını söyledikten sonra birini övmek için şiirine yaptığı eklemedir. Bu şekilde arttırılarak yazılan gazellere müzeyyel gazel denir.

•Mülemmâ Gazel: Şairlerin gazellerinde Türkçe, Arapça ve Farsça dillerinden en az ikisine ya da tamamına ait kelimeleri bir arada kullanmalarıdır.

Müşterek Gazel: İki şairin ortaklaşa söyledikleri gazellere müşterek gazel denir.

Musammat Gazel: İç kafiye ile yazılan gazellere denir. Bu tür, iç kafiyelerden bölünür ve bunun sonucunda murabba’ şekli ortaya çıkar.

Mükerrer Gazel: Edebiyatımızda az kullanılmakla birlikte her mısrada aks sanatının yapıldığı gazellere denir.

Nâ-tamam Gazel: 3-4 beyitlik küçük gazellere denir.

Gazel-i Muvaşşah: Akrostiş şeklinde kaleme alınan gazellere denir.

Konularına Göre Gazeller:

1. Aşıkâne Gazel: Aşkın verdiği hazzı, mutluluğu, ayrılığın verdiği elemi, acıyı anlatan, sevgilinin vefasızlığından yakınmayı konu edinen gazellerdir. Fuzuli, bu gazel türünün en önemli şairidir.

2. Rindâne Gazel: Rind, dünyadan zevk alan, eğlenceye içkiye, zevke, sefaya düşkün ancak kendi dünyasında ahlak üstü bir duruma erişmiş kişidir. Söz konusu durumların konu edildiği gazellere ise Rindâne Gazel denir. Rindane Gazel denilince edebiyatımıza ilk olarak akla Baki gelmektedir.

3. Şuhâne Gazel: Kadını, kadın güzelliğini, aşktan duyulan zevki konu alan gazellere denir.

4. Hikemi Gazel: Ahlâk ve edebi konu edinen bu konularda öğüt veren, hikmet bildiren gazeller denir.

5. Sofiyâne Gazel: Tasavvufu, dini inançları, tarikat sistemlerini ele alan gazellere denir.

Aşağıda, Divan Edebiyatı’nın en önemli gazel şairlerinde biri olan Fuzuli’’nin gazeli örnek verilmiştir;

Benî candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı

Kamû bîmârınâ cânan devâ-yî derd eder ihsan
Niçin kılmaz banâ derman benî bîmâr sanmaz mı

Gamım pinhan dutardım ben dedîler yâre kıl rûşen
Desem ol bî vefâ bilmen inânır mı inanmaz mı

Şeb-î hicran yanar cânım töker kan çeşm-i giryânım
Uyârır halkı efgaanım karâ bahtım uyanmaz mı

Gül’î ruhsârına karşû gözümden kanlu âkar sû
Habîbım fasl-ı güldür bû akar sûlar bulanmaz mı

Değildim ben sanâ mâil sen etdin aklımı zâil
Bana ta’n eyleyen gaafil senî görgeç utanmaz mı

Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır
Sorun kim bû ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı

Türk Edebiyatında Gazel:

Türk Edebiyatında ilk olarak Divan-ı Hikmet’te Ahmet Yesevi tarafından kalem alınan gazel, daha sonra Anadolu’da Hoca Dehhani tarafından yazılmıştır. Hoca Dehhani’’nin 9 adet gazeli mevcuttur. Gazelin Anadolu coğrafyasında yayılmasını ise Mevlana sağlamıştır. Gazellerini Farsça yazan Mevlana, buna rağmen şairler tarafından büyük bir örnek olarak görülmüştür.

Daha sonra gazel edebiyatımızda oldukça yaygın bir nazım şekli olmuştur öyle ki gazeli olmayan şair çok azdır. 14. yüzyılda Kadı Burhaneddin ve Seyyid Nesimi dikkat çekerken 15. yüzyılda kasideleri ile bilinen Ahmet Paşa’’nın ise 352 adet gazeli mevcuttur. Osmanlı Devleti’’nin şair padişahlarından Fatih Sultan Mehmet’’in de gazelleri edebiyatımızda önemli bir yere sahiptir. Necati Bey, Hayali Bey, Yahya Bey, Fehim-i Kadim, Vecdi, İsmeti diğer önemli gazel şairleridir.

Edebiyatımızın son büyük gazel şairi ise Şeyh Galip’’tir. 331 adet gazeli ile Şeyh Galip’’ten itibaren bu ustalıkta başka bir şair daha yetişmemiştir. Gazel yazan şairler olmuş ancak dikkat çeken, nitelikli gazeller kaleme alınmamıştır.

#aşk #Gazel Nedir? #Gazel Türleri #Fuzuli Kimdir? #Konularına Göre Gazeller #Türk Edebiyatında Gazel #Edebiyat #Divan Edebiyatı #Beytül Gazel #Şah Beyit #Hüsn-i Matla #Makta #Matla #Hüsn-i Makta #Beyit #Reddi-i Matla #Redd-i Mısra #divan ı hikmet #Ahmet Yesevi
Yorumlar (0)
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
Günün Anketi Tümü
En Çok Sevdiğiniz Renk Hangisi?
Namaz Vakti 09 Mayıs 2025
İmsak 06:49
Güneş 08:21
Öğle 13:10
İkindi 15:29
Akşam 17:49
Yatsı 19:16
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 32 83
2. Fenerbahçe 32 75
3. Samsunspor 33 57
4. Beşiktaş 32 55
5. Başakşehir 32 51
6. Eyüpspor 33 50
7. Göztepe 32 46
8. Trabzonspor 32 46
9. Antalyaspor 32 43
10. Konyaspor 33 43
11. Kasımpaşa 32 43
12. Gaziantep FK 32 42
13. Kayserispor 32 41
14. Rizespor 32 40
15. Alanyaspor 32 35
16. Sivasspor 33 34
17. Bodrum FK 32 34
18. Hatayspor 32 19
19. A.Demirspor 32 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 37 69
2. Gençlerbirliği 37 65
3. Karagümrük 37 63
4. İstanbulspor 37 61
5. Erzurumspor 37 61
6. Bandırmaspor 37 61
7. Iğdır FK 37 58
8. Boluspor 37 58
9. Amed Sportif 37 57
10. Ahlatçı Çorum FK 37 54
11. Ümraniye 37 53
12. Esenler Erokspor 37 52
13. Keçiörengücü 37 51
14. Pendikspor 37 48
15. Sakaryaspor 37 48
16. Ankaragücü 37 45
17. Manisa FK 37 45
18. Şanlıurfaspor 37 40
19. Adanaspor 37 30
20. Yeni Malatyaspor 37 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 35 82
2. Arsenal 35 67
3. M.City 35 64
4. Newcastle 35 63
5. Chelsea 35 63
6. N. Forest 35 61
7. Aston Villa 35 60
8. Bournemouth 35 53
9. Brentford 35 52
10. Brighton 35 52
11. Fulham 35 51
12. C.Palace 35 46
13. Wolves 35 41
14. Everton 35 39
15. M. United 35 39
16. Tottenham 35 38
17. West Ham United 35 37
18. Ipswich Town 35 22
19. Leicester City 35 21
20. Southampton 35 11
Takımlar O P
1. Barcelona 34 79
2. Real Madrid 34 75
3. Atletico Madrid 34 67
4. Athletic Bilbao 34 61
5. Villarreal 34 58
6. Real Betis 34 57
7. Celta Vigo 34 46
8. Rayo Vallecano 34 44
9. Osasuna 34 44
10. Mallorca 34 44
11. Real Sociedad 34 43
12. Valencia 34 42
13. Getafe 34 39
14. Espanyol 34 39
15. Girona 34 38
16. Sevilla 34 38
17. Alaves 34 35
18. Las Palmas 34 32
19. Leganes 34 31
20. Real Valladolid 34 16